Wat is een psychotherapeut?

In de geestelijke gezondheidszorg zijn veel hulpverleners actief, zowel in het alternatieve circuit (die niet door zorgverzekeraars worden vergoed of soms gedeeltelijk in een aanvullende module) en het reguliere circuit (die volledig worden vergoed door de zorgverzekeraars). Daardoor is het „veld” niet bepaald overzichtelijk. Voor het geval u hier meer over wilt weten, wordt hieronder beknopt een overzicht gegeven van alle soorten hulpverleners.

De hulpverleners in het reguliere circuit zijn altijd door de overheid geregistreerd in het zogenaamde BIG-register: Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg. In dit door de overheid beheerde register staan de namen van alle hulpverleners geregistreerd, zodat een cliënt na kan gaan of de hulpverlener ook daadwerkelijk de kwalificatie bezit die hij of zij voert. Ik ben zowel gezondheidszorg-psycholoog (kortweg GZ-psycholoog) als psychotherapeut. Een beknopte omschrijving van mijn beroep:

1. GZ-psycholoog. Dit is een hulpverlener die na een academische studie (psychologie, pedagogische wetenschappen of gezondheidswetenschappen met afstudeerrichting geestelijke gezondheidskunde) met succes de post-academische opleiding tot gezondheidspsycholoog heeft doorlopen. Deze opleiding duurt circa 2 jaar. Een afgestudeerd gz-psycholoog voert behandelingen uit in de basis-GGZ. Er zijn in ons land ruim 16.000 geregistreerde GZ-psychologen.

2. Psychotherapeut. Dit is een hulpverlener die na een academische studie (dezelfde als bij de gz-psycholoog aangevuld met de studie geneeskunde) met succes de postacademische opleiding tot psychotherapeut heeft doorlopen. Deze opleiding duurt circa 5 jaar. Een psychotherapeut kan zowel behandelingen in de basis-GGZ als in de specialistische-GGZ uitvoeren. Er zijn in ons land circa 5.000 geregistreerd psychotherapeuten. Veel psychiaters zijn ook geregistreerd als psychotherapeut. Veel psychotherapeuten zijn daarnaast ook GZ-psycholoog en daarnaast is er een groep die ook klinisch-psycholoog is. U kunt meer informatie vinden op de site van de Nederlandse Vereniging voor psychotherapie.

NB: ik verzorg alleen behandelingen in de gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg.

Daarnaast zijn er nog andere beroepen die actief zijn in de geestelijke gezondheidszorg:

3. Psycholoog. Als iemand deze titel heeft, betekent het niet meer en niet minder dan dat de persoon de universitaire studie psychologie met succes heeft afgerond. Binnen deze studie zijn er verschillende afstudeerrichtingen, bijvoorbeeld "arbeid en organisatie”. Een psycholoog die deze kwalificatie heeft is geschoold in hoe mensen in werksituaties (het best) functioneren. Zo iemand zal dan ook vaak in het bedrijfsleven of bij een wervings- en selectie bureau gaan werken. Iemand die afgestudeerd is als klinisch-psycholoog heeft wel een basisscholing in (het behandelen van) psychische ziektes. Er zijn ook basis-psychologen die behandelingen bij psychische klachten aanbieden. Die worden echter nooit door een verzekeraar vergoed. Een basis-psycholoog is ook niet geregistreerd in het BIG-register.

4. Praktijkondersteuner-Huisarts (POH). Dit is een hulpverlener die in de meeste gevallen werkt in een huisartsenpraktijk. Vaak is het een verpleger of maatschappelijk werker met een aanvullende opleiding op het psychologische vlak, maar het kan ook een “basis” psycholoog met aanvullende opleiding zijn. Zij behandelen relatief lichte of eenvoudig te behandelen klachten/stoornissen in enkele behandelsessies. In het geval de problematiek zwaarder is of de stoornis ernstiger, zal de POH-er aan de huisarts aangeven dat de cliënt doorgezonden moet worden naar of de basis-GGZ of de specialistische GGZ.

5. Klinisch psycholoog. Dit is een GZ-psycholoog die ná de gz-opleiding de 4 jaar durende specialistische opleiding tot klinisch-psycholoog heeft doorlopen. Het is dus een specialisme „bovenop” de GZ-psycholoog. De klinisch psycholoog is vooral extra geschoold in diagnostiek, werkt vaak in instellingen en behandelt meer complexe problemen. Daarnaast hebben ze ook regelmatig managementfuncties. Er zijn circa 2300 geregistreerde klinisch-psychologen. Veel klinisch-psychologen zijn ook psychotherapeut.

6. Klinisch neuro-psycholoog. Dit is een GZ-psycholoog die na de gz-opleiding de eveneens 4 jaar durende specialistische opleiding tot klinisch-neuropsycholoog heeft doorlopen. Dit is dus eveneens een specialisme „bovenop” de GZ-psycholoog. Deze specialist houdt zich vooral bezig met (de psychische gevolgen van) hersenstoornissen, bijvoorbeeld als gevolg van letsel. Zij werken vrijwel altijd in instellingen. In ons land zijn circa 150 klinisch-neuropsychologen.

7. Psychiater. Een psychiater heeft eerst geneeskunde gestudeerd (en is dus altijd een basis-arts) en heeft vervolgens de vier- of vijfjarige specialistische opleiding tot psychiater doorlopen. Een psychiater houdt zich vooral bezig met diagnostiek en het voeren van de regie bij complexe problemen van patiënten die in instellingen zijn opgenomen. Sommige psychiaters voeren ook psychotherapeutische behandelingen uit. Een psychiater onderscheidt zich van de overige beroepsbeoefenaren omdat hij - uit hoofde van zijn arts zijn - geneesmiddelen mag voorschrijven. Er zijn in ons land circa 3.700 psychiaters.

Toekomstige ontwikkeling. Er zijn al veel langer klachten over de onduidelijkheid van het beroepenveld in de GGZ, vaak weten zelfs huisartsen niet goed wat de verschillen tussen de beroepen zijn. Daarnaast wordt het als een “weeffout” beschouwd dat psychotherapeut wettelijk een zogenaamd “basisberoep” is (in het systeem van de wet BIG kan dat ook niet anders), maar in praktijk altijd al beschouwd werd en wordt als een specialisme. Al in 2000 heeft de overheid geprobeerd dit te veranderen, maar toen konden de beroepsorganisaties in kwestie het niet eens worden. In het recente verleden is dat nu wel gelukt: de belangrijkste wijziging is dat er is afgesproken dat de beroepen psychotherapeut en klinisch psycholoog gaan verdwijnen. In plaats daarvan komt er vrijwel zeker een nieuw specialisme boven op het basisberoep gz-psycholoog: de klinisch psycholoog/psychotherapeut. Alle bestaande psychotherapeuten en klinisch-psychologen worden vervolgens “overgeheveld” naar dit nieuwe specialisme. Daarnaast zijn er nog enkele veranderingen binnen het beroep gz-psycholoog. Het beroep psychiater blijft ongewijzigd. Het streven is om dit per 2025 in te voeren.

Bovengenoemde beroepstitels zijn wettelijk beschermd en misbruik is strafbaar. Dit betekent dat iemand zich alleen - bijvoorbeeld - psychotherapeut mag noemen als hij of zij met succes de wettelijk erkende opleiding tot psychotherapeut heeft doorlopen. Om te controleren of iemand ook echt de titel mag voeren is het BIG-register ingevoerd, waar iedereen via internet toegang toe heeft. Als u zich laat behandelen door een van bovengenoemde hulpverleners weet u zeker dat die een degelijke opleiding heeft genoten. Ook is het zo dat deze hulpverleners zich aan strenge (overheids)regels moeten houden.

In het alternatieve circuit gebruiken hulpverleners vaak de term „therapeut”. Bijvoorbeeld „jungiaans therapeut”, „relationeel therapeut”, „aromatherapeut” en „analytisch therapeut”. Dit is geen beschermde titel, in feite kan iedereen zich zo noemen zonder ook maar enige opleiding gevolgd te hebben. Het geeft dus geen enkele garantie dat de betreffende persoon een degelijk opleiding heeft gevolgd.

Cliënte 40-45 jaar:

„Ik had nooit iets te maken gehad met therapeuten, ik vond altijd dat een normaal mens daar niets te zoeken had. En ik was normaal, dus had er niets te zoeken. Uiteindelijk heeft mijn huisarts mij zover gekregen om toch contact op te nemen. Ik wist absoluut niet wat ik kon verwachten. Maar veel van de twijfels die ik had verdwenen al in het eerste gesprek. In no-time was ik met vragen geraakt en na afloop was ik behoorlijk aangeslagen. Maar toch had ik het gevoel: hier draait het om. Vervolgens heb ik ook nog enkele lange testen gedaan waarbij ik veel vragen moest beantwoorden. Wat daar uitkwam, was ook weer heftig. Maar het klopte allemaal wel. Vervolgens ben ik ruim twee jaar in therapie geweest, eerst wekelijks en later minder vaak. Het was niet makkelijk, maar het heeft mij wel geholpen. Ik kan het nu beter hebben als iets niet lukt of het niet gaat zoals ik wil. En ik word niet meer zo snel boos en reageer mij ook minder af op anderen. Ik ging eigenlijk omdat het op mijn werk niet goed ging. Dat gaat nu beter, maar uiteindelijk is vooral mijn huwelijk er beter door geworden."